Nếu mở rộng đầu tư PPP có thể tạo ‘rủi ro ở cấp độ quốc gia’

Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển – Ảnh: Quochoi.vn

Dự luật được thảo luận ngay sau khi Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân khai mạc phiên họp thứ 44 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 20-4. Tuy chuẩn bị trình Quốc hội thông qua nhưng nhiều ý kiến vẫn kêu đây là dự án luật “rất khó”.

Thu hẹp lĩnh vực đầu tư PPP

Trình bày dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật đầu tư PPP, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo chỉnh lý dự án luật theo hướng thu hẹp lĩnh vực, chỉ tập trung đầu tư PPP ở những lĩnh vực trọng tâm, trọng điểm, quan tâm đến các dự án lớn có tính liên kết vùng miền, tính lan tỏa đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của ngành, địa phương.

“Kinh nghiệm triển khai đầu tư PPP của các quốc gia khác cũng chỉ tập trung vào một số lĩnh vực nhất định, không làm tràn lan vì việc mở rộng cơ chế đầu tư PPP có khả năng dẫn đến rủi ro ở cấp độ quốc gia” – ông Thanh nói.

Theo báo cáo của Chính phủ về tổng kết 20 năm thực hiện dự án PPP, có 336 dự án PPP đã được triển khai, trong đó lĩnh vực giao thông có 220 dự án, năng lượng (xây dựng nhà máy điện) có 18 dự án, giáo dục có 6 dự án, hạ tầng kỹ thuật (cấp, thoát nước, xử lý nước thải, rác thải; xây dựng nhà ở tái định cư, hạ tầng ký túc xá…) có 32 dự án.

Dự thảo luật lần này quy định 5 nhóm lĩnh vực được lựa chọn là những lĩnh vực quan trọng, thiết yếu liên quan đến phát triển cơ sở hạ tầng (giao thông), cung cấp dịch vụ thiết yếu (điện, nước, xử lý môi trường), bảo đảm an sinh xã hội (y tế, giáo dục), phù hợp với sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0 (hạ tầng công nghệ thông tin).

Vẫn theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, có ý kiến đề nghị rà soát quy định của dự thảo 5 về lĩnh vực đầu tư dự án PPP đối với hệ thống truyền tải điện để thống nhất với quy định của Luật điện lực, vì cho rằng truyền tải điện là lĩnh vực độc quyền của Nhà nước nhằm bảo đảm an ninh nhà nước trong lĩnh vực truyền tải điện.

Theo phân tích từ dự thảo báo cáo, “đầu tư PPP không phải là đầu tư tư nhân thuần túy nên quyền kiểm soát, quyết định các yếu tố liên quan đến phát triển điện, cung ứng dịch vụ truyền tải điện vẫn phải do cơ quan có thẩm quyền thực hiện, do đó việc cho phép đầu tư PPP trong lĩnh vực lưới điện không trái với quy định độc quyền của Nhà nước tại Luật điện lực”.

Trình bày thêm về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định nguyên tắc là lĩnh vực nào doanh nghiệp làm được thì nhà nước không cần làm, vì thế thu hẹp lĩnh vực đầu tư PPP là đúng. 

Tuy vậy, theo ông Dũng, thực tế hiện nay có một số dự án doanh nghiệp muốn có sự tham gia của nhà nước, “ví dụ như các dự án điện, nước thì họ muốn nhà nước tham gia để thuận lợi cho công tác giải phóng mặt bằng”.

Lợi cùng hưởng, rủi ro cùng chịu

Điều hành phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng đây là một dự án luật khó, vì nó vừa phải đảm bảo quy định chặt chẽ, tránh bị lạm dụng, vừa phải tạo ra cơ chế thu hút đầu tư tư nhân vào các lĩnh vực, các dự án quan trọng.

Đặc biệt, về cơ chế “ăn chia”, một số ĐBQH khi thảo luận tại kỳ họp trước cho rằng nhà đầu tư tư nhân khi tham gia đầu tư thì phải “lời ăn, lỗ chịu”. 

Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu được áp dụng cho tất cả các dự án PPP, bảo đảm tính công khai, minh bạch và sự công bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án PPP.

Theo đó, tỉ lệ chia sẻ rủi ro và lợi nhuận được xác định là 50%-50%. Cụ thể, khi doanh thu thực tế chỉ đạt 75% doanh thu trong phương án tài chính trở xuống, với các dự án đủ điều kiện, Nhà nước bắt đầu xem xét, tính toán việc chia sẻ phần giảm doanh thu.

Khi doanh thu thực tế đạt từ 125% doanh thu trong phương án tài chính trở lên, Nhà nước bắt đầu xem xét, yêu cầu nhà đầu tư chia sẻ phần tăng doanh thu.

Tuy nhiên, ông Hiển cũng lưu ý là rủi ro chỉ được chia sẻ với điều kiện dự án bị tác động khi Nhà nước thay đổi chính sách, tức là lỗi thuộc về Nhà nước.

Bình luận về dự thảo luật, Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng quy định chặt chẽ như vậy thì không có nhiều nhà đầu tư làm được, đề nghị luật phải đồng thời quy định chặt chẽ trách nhiệm của nhà đầu tư và Nhà nước.

“Ví dụ quy định trách nhiệm của Nhà nước trong thanh toán hợp đồng. Vừa qua có tình trạng nhà đầu tư làm xong dự án, lúc đề nghị thanh toán thì như phải đi xin” – ông Phúc nói.